Sigríður Vigdís hefur starfað hjá Primex ehf á Siglufirði síðan 2001 og tekið virkan þátt í uppbyggingu fyrirtækisins. Primex er eitt af fyrstu sjávarlíftæknifyrirtækjum hér á landi til að fullnýta afurðir úr hafinu með því að framleiða náttúrulegar trefjar úr rækjuskel sem til fellur á landinu. Allt frá því að hún hóf störf hjá fyrirtækinu má segja að áhugi hennar á nýsköpun og sjálfbærri þróun afurða hafi kviknað þannig að ekki varð aftur snúið. Lífvirku trefjarnar frá Primex eru nú seldar um allan heim.

Undir hennar stjórn hefur Primex þróað vísindalega sannaða lækningatækið ChitoCare Medical sem græðir sár og ör, og húðvörulínuna ChitoCare beauty, sem nýtir þá húðviðgerðartækni sem varð til við þróun ChitoCare Medical.

Hún sér fyrir sér gríðarleg tækifæri með því að nýta sérstöðu Íslands sem framleiðsluland hágæða náttúrulegra afurða. Sigríður Vigdís  hefur setið í stjórn m.a. hjá Nýsköpunarsjóði Atvinnulífsins, Tækniþróunarsjóði, Markáætlun á sviði vísinda, tækni og nýsköpunar auk fagráða hjá Íslandsstofu og SSNE (Samtök Sveitarfélaga á Norðurlandi Eystra).

Sjávarútvegur hefur löngum þótt karllæg atvinnugrein en miklar breytingar eru að verða í greininni með tilkomu aukinnar sjálfvirknivæðingar.  Í erindi sínu fer Ásta Dís yfir stöðu kynjanna í sjávarútvegi, þá þróun sem orðið hefur á undanförnum árum. Þá verður einnig litið til stöðu kynjanna í stjórnunarstöðum almennt hér á landi.

Stiklað verður á stóru um sviðið og mun ég byggja á þeirri reynslu sem ég hef af því að hafa unnið í greininni á Íslandi í Noregi og nú í Danmörku.

Hugtakið sjálfbærni hefur síðustu misseri verið sífellt meira í umræðunni. Sjálfbær þróun á sér þrjár víddir; efnahag, umhverfi og samfélag. Árangur íslensks sjávarútvegs varðandi sjálfbæra þróun hefur í almennri umræðu fyrst og fremst verið tengdur við efnahagsvíddina, en þegar betur er að gáð hefur umtalsverður árangur einnig náðst á öðrum sviðum. Minnkun útblásturs úr 900 þúsund tonnum CO2 árið 1997 í 500 þús tonn CO2 árið 2020 er dæmi um árangur sem hefur náðst í umhverfissamhenginu og áhersla á nýsköpun og fjárfestingar í tækniþróun hafa haft mikil samfélagsleg áhrif. Rakin verða dæmi um sjálfbæra þróun tengt sjávarútvegi og horft til framtíðar í samhengi skuldbindinga sem íslensk stjórnvöld hafa undirgengist, grænna fjárfestinga, byggðaþróunar á Íslandi og breyttra viðhorfa í samhengi loftslagsbreytinga og samfélagsábyrgðar fyrirtækja.

Hringrásarhagkerfi er hagkerfi þar sem vörur, hlutir og efni halda verðmæti sínu og notagildi eins lengi og mögulegt er. iTUB er virkur þátttakandi í hringrásarhagkerfinu. Samleigukerfi iTUB leiðir til minni sóunar á auðlindum þar sem sami búnaður er notaður af mörgum aðilum til lengri tíma. iTUB hefur skýra stefnu varðandi viðgerðir, endurvinnslu og endurframleiðslu til að hámarka líftíma fiskikera og draga þannig úr kolefnisspori þeirra. Einnig hefur iTUB komið að hönnun nýrrar tegundar kera sem bjóða upp á hagræði í bakflutningum og vinnur að frekari þróunarverkefnum.

Flutningar framtíðarinnar…..áskoranir í alþjóðlegum flutningi og  mikil aukning fersks sjávarfangs frá Íslandi um allan heim.

Sífellt meiri vélbúnaður og sjálfvirkni við veiðar og vinnslu á matvælum kallar á flókinn tækjabúnað. Sum þessara tækja er afar erfitt að sótthreinsa með fullnægjandi hætti. ALVAR er sífellt að auka við framboð á búnaði sem auðveldar sótthreinsum í pípum, tönkum, vatnsskurðar- og flökunarvélum. Þokuaðferðin sem notuð er sérlega UMHVERFISVÆN og sparar um 90% vatn, 80% sótthreinsiefna og 100% í launakostnaði.

Samspil umhverfis við lífverur í hafi og áhrif tegunda á hvora aðra geta verið flókin þegar horft er til alls vistkerfisins. Hermunarlíkanið Atlantis hefur verið notað til að lýsa vistkerfinu í hafinu kringum Ísland, allt frá frumframleiðendum til fiskiveiðiflotans. Í verkefninu Fiskveiðar til framtíðar er m.a. ætlunin að bæta félagslegum og hagrænum þáttum við Atlantis-líkanið til kanna áhrif mismunandi fiskveiðistjórnunnar og loftlagsbreytinga á vist- og hagkerfið.

xxxxxxxxxxx

Langa ehf. er fiskþurrkun í Vestmannaeyjum en hefur á undanförnum árum leitað leiða til að geta hagnýtt fleiri tegundir aukaafurða og fært sig inn á nýja markaði.  Fyrirtækið hefur undanfarið ár unnið að undirbúningi lífefnavinnslu og hyggst framleiða vatnsrofin fiskprótín og fleiri afurðir úr aukaafurðum sem hafa hingað til ekki náð að skapa mikinn virðisauka.  Verkefnið er liður í því að auka sjálfbærni sjávarútvegsins á Íslandi og í Vestmannaeyjum en færa má rök fyrir að nokkur sóun sé á verðmætum m.t.t. aukaafurða úr fiskvinnslu enn í dag.  Með notkun ensíma og hátæknibúnaðar má aðskilja lífefni og framleiða verðmætar afurðir fremri í gæðum en þau prótínmjöl sem hafa verið framleidd í stórum stíl á Íslandi til þessa.  Í erindinu verður sagt frá bakgrunni verkefnisins, hvaða ástæður liggja að baki því að fyrirtækið er að leita í þessa átt og hvernig framtíðarsýn fyrirtækisins er varðandi nýtingu aukaafurða.

Hingað til hefur meginmarkmið fiskvinnsluvéla verið að hámarka nýtingu þeirra hráefna sem vinna má til manneldis úr auðlindum hafsins. Arðbærast var til lengri tíma að hirða flök og henda rest.
Síðustu ár hefur fókusinn verið að færast í þau sóknartækifæri sem liggja í aukaafurðum fisksins, eða því sem áður var hent við vinnslu hans.

Stór iðnaður hefur skapast í kringum vinnslu á lífefnum úr fiski líkt og kollagen, ensím, fitusýrur og annað sem finnst í ríkum mæli í „aukaafurðum“ sem falla til við fiskvinnslu. Hinn hefðbundni vélbúnaður sem notast er við í nútíma fiskvinnslu hentar ekki vel til að hámarka verðmæti þessara aukaafurða og því eru mikil tækifæri í því að hanna fisvinnsluvélar framtíðar með það að leiðarljósi að meðhöndla og nýta sem best allt sem fellur til við fiskvinnslu.

Rannsóknarnefnd samgönguslysa (RNSA) hefur það hlutverk að fækka slysum og auka öryggi á sjó, flugi og í umferð. Frá árinu 2001 til ársins 2013 voru stofnanir þessa málaflokka í sitt hvoru lagi en hafa nú verið sameinaðar í eina stofnun. Fyrir árið 2001 voru áherslur um rannsóknir sjóslysa allt aðrar og af þeim sökum voru t.d. tölulegar upplýsingar og lærdómur ekki nægjanlega markviss. Eftir árið 2001 hafa rannsóknir á sjóatvikum eingöngu miðað að því að leiða í ljós orsakir slysa og koma í veg fyrir að þau endurtaki sig en ekki að skipta sök eða ábyrgð aðila. Til að taka þátt í að skapa öryggismenningu á sjó þurfti RNSA að staðsetja sig í þeim hring sem telur nauðsynleg atriði til að menning verði til og geta þróast. Þessi mikilvægu atriði eru m.a. þekking, menntun, reynsla og rétt hugarfar hjá öllum aðilum sjávarútvegi. Erindi mitt kemur til með að fara aðeins í gegnum þennan tíma og hvernig til hefur tekist.

Loftslagsbreytingar eru þegar farnar að hafa áhrif á ýmsar atvinnugreinar og þar er sjávarútvegurinn engin undantekning. Sjávarútvegsfyrirtæki hafa þegar þurft að gera ýmsar breytingar í rekstri sínum og starfsháttum til þess að mæta kröfum samtímans um umhverfis- og loftslagsvæna starfsemi og afurðir. En loftslagsbreytingar munu halda áfram að hafa áhrif á veiðar, viðskipti og flutninga, ekki síst vegna breytinga í umhverfi sjávar og aukins álags á hafnarmannvirki og aðra innviði. Hvaða þýðingu getur slíkt haft fyrir íslenskan sjávarútveg og þær byggðir sem reiða sig á atvinnugreinina? Hvernig getur íslenskur sjávarútvegur hámarkað getu sína til þess að mæta neikvæðum áhrifum loftslagsbreytinga og grípa þau tækifæri sem kunna að bjóðast?

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Á tímum loftslagsbreytinga hefur umræðan um rekstur fyrirtækja tekið stakkaskiptum. Hagkvæmur rekstur sem tryggir arðsemi er eftir sem áður undirstaða fjárfestinga og framfara, en umræðan við stjórnarborðið tekur í dag ekki síður mið af kröfum um kolefnishlutleysi og samfélagsábyrgð. Brim hefur síðan 2015 gefið út sjálfbærniskýrslu og hefur gagnsæi umhverfisupplýsinga aukist mikið, m.a. í tengslum við ársfjórðungsleg uppgjör félagsins. Farið verður yfir rekstrarumhverfi í íslenskum sjávarútvegi með tilliti til loftslagsmála, umhverfismarkmið og aðgerðir Brims og með hvaða hætti virðisauki og vistvænn rekstur fara saman hjá fyrirtækinu.

Kapphlaupið við tímann vegna afleiðinga loftslagsbreytinga verður áþreifanlegra með hverjum deginum og samhliða því sívaxandi krafa um fræðslu og miðlun um stöðuna – bæði vandann sem við stöndum frammi fyrir og lausnirnar sem fela í sér tækifæri. Ljóst er að sjávarútvegurinn mun þurfa framsýnt og upplýst vinnuafl og því þurfum við að tryggja að sú kynslóð sem fer í gegnum íslenskt skólakerfi næstu árin verði sérfræðingar í hafinu og sjálfbærri nýtingu á auðlindum hafsins.  Í erindinu verður fjallað um upplifunarhönnun og miðlun í þessu samhengi. Það er allt undir, hvernig okkur tekst sem samfélag að móta sjálfbæran sjávarútveg til framtíðar, handan nýtingar og verndunar.